Ética e dereito

Ética e dereito

1.1 Xustiza e lei.

A ética intenta axudarnos a descibrir o que está ben ou o que está mal e por que. Naturalmente, esta investigación oriéntanos na busca da xustiza. Con ella intentamos establecer harmonía individual e social. Interésannos persoas e sociedades xustas.

Como repartir as tarefas e os beneficios de todos para favorecer ao máximo e prexudicar o menos posible? Certamente, diferentes pobos e autores deron diversas respostas a esta pregunta, de modo que o que nuns lugares parece xusto, noutros non o é.

Para levar á práctica as decisións dos gobernantes dunha sociedade está o dereito. O seu marco, curiosamente, non é tanto o da xustiza como o da lei. As cuestións fundamentais son: quen fai as leis? Como as fai? A quen se aplican? E como se sancionan os que as incumpren?

Se os gregos foron os grandes pensadores acerca da xustiza, o noso sistema legal débelles moito máis aos romanos.

1.2. Axustiza na Grecia clásica.

Heráclito consideraba que a xustiza era un asunto humano, dado que para Deus todo é bo e xusto, mentres que o sofista Protágoras pensaba que se trata dunha decisión de cada sociedade segundo o criterio da súa opinión pública.

Non obstante, Sócrates e Platón tiñan unha idea da xustiza que a convertía nunha realidade eterna e inmutable, e defendían que tanto a vida dos individuos coma a organización do Estado debían rexerse polo obxectivo de alcanzar a xustiza e o ben, máis alá dos criterios variables dos gobernantes ou dos xíces.

Sócrates incomodaba os seus concidadáns preguntándolles: <<Non te avergonzas de preocuparte de como terás as maiores riquezas, a maior fama, as maiores honras e, en cambio, non te preocupas nin te interesas pola intelixencia, pola verdade e por como a túa alma vai ser mellor posible?>>.

1.3. Roma e o dereito.

O imperio romano estendeuse tanto e perdurou durante tanto tempo que se fixo necesario que organizase un sólido e unitatio sistema legal no que se establecera claramente e para todos os habitantes do imperio o que estaba permitido e o que estaba prohibido en todo o seu territorio. Naturalmente, tratouse dunha tarefa ardua, dada a enorme variedade de costumes, de crenzas e de persoas ás que debía aplicarse.

O dereito romano responde, xa que logo, a cuestións prácticas. Orixinariamente, os paticios (os nobres) eran os ue decidían acerca das normas, pero o pobo (os plebeos) esixiu que se lle aclarase por escrito cales eran, para saber mellor a que aterse e para evitar a arbitrariedade e os abusos na aplicación das leis por parte dos poderosos.

Naturalmente, a elaboración desas normas foi un proceso longo cheo de dificultades, pero o importante é que se onseguiu fixar un sistema aplicable con amplitude e uniformidade, que era coñecido polos cidadáns.

1.4. Relación entre ética e dereito.

Aparentemente, a ética e o dereito deberían coincidir, porque o ideal é que as leis reflictan a xustiza. Pero non sempre é así. As leis varían tanto dunhas épocas a outras e duns lugares a outros como para pensar que non todas ellas son xustas. E se hai leis inxustas, á vez que hai cousas xustas que non están amparadas pola lei..., a conclusión é clara: desgraciadamente, a lei e a xustiza non sempre coinciden.

Ademais, é importante ter en conta que, aínda que cada un de nós poida ter unha idea máis ou menos firme e unívoca acerca de que é xusto e que non o é, non resulta doado que todos nos poñamos de acordo niso.

Outro problema engadido é o da aplicación das leis aos casos concretos, que é a tarefa dos xuíces. O seu traballo consiste, precisamente, en facer cumprir a lei, pero é un labor complicado, porque ningún caso é igual a outro, as súas circunstancias son diferentes, e é necesario encaixalos nunha norma xeral. Polo tanto, aínda que tivésemos unha idea universal da xustiza e unhas leis acordes con ella, persistiría a dificultade da súa aplicación. 

-Imaxina que un policía obtivo unha gravación na que un delincuente recoñece que cometeu un delito. Supón que a gravación non é legal. Que debe facer o xuíz? Por que?